დოლენჯაშვილი თეონა იუკიო მისიმა – ნიღბის აღსარება

ნაწარმოებების წერას ყოველთვის ასე იწყებდა: სუფთა ფურცელზე ჯერ უკანასკნელი წინადადება გამოჰყავდა და მხოლოდ შემდეგ წერდა სხვა დანარჩენს. ასევე შექმნა საკუთარი ცხოვრებაც, რომელიც ადრეული წლებიდანვე მიზანმიმართულად წარმართა დასასრულისკენ. ამასვე მოწმობდა მისი ლიტერატურული ფსევდონიმიც: იუკიო მისიმა – სიკვდილით შეპყრობილი…
ამიტომ ყველა, ვინც კი მისიმას ახსენებს, პირველ რიგში, სწორედ მისი აღსასრული – 1970 წლის 25 ნოემბრის ტრაგიკული დღე ახსენდება, როდესაც მწერალი და მისი თანამებრძოლები ტოკიოს ეროვნული თავდაცვის შტაბ-ბინაში შეიჭრნენ.

ამბოხის წაუმატებელ მცდელობას სასტიკი და სისხლიანი წარმოდგენა მოყვა და მწერალმა ჭეშმარიტი სამურაების ტრადიციის მიხედვით ხარაკირი გაიკეთა.

მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე სკანდალური და ქარიზმატული იაპონელი მწერალი იუკიო მისიმა უმჯობესია ცალკეულ რომანებად და ნაწარმოებებად კი არა, ერთბაშად, სრულად, მის ცხოვრებასთან ერთად წაიკითხოთ. ეს არის ერთი დიდი რომანი – მეტარომანი…

ხირაოკა კიმიტაკე 1925 წელს დაიბადა. წერა ადრეულ ასაკში დაიწყო და თავისი პირველი რომანტიული ნაწარმოები “აყვავებული ტყე” იუკიო მისიმას ფსევდონიმით 16 წლის ასაკში გამოაქვეყნა. მეორე რომანმა “ნიღბის აღსარება” მისიმას ელვისებური აღიარება მოუტანა. “ყველა ამბობს, რომ ცხოვრება _ სცენაა. მაგრამ ადამიანთა უმრავლესობისთვის ის არ იქცევა უმთავრეს იდეად, და თუ იქცევა, არა ასეთ ადრეულ ასაკში.

როდესაც ჩემი ბავშვობა დასრულდა, მე სრულიად დარწმუნებული გახლდით ამ ჭეშმარიტების ერთადერთობაში და მზად ვიყავი შემესრულებინა ჩემთვის განკუთვნილი როლი, რომელიც სრულიად ფარავდა ჩემს ნამდვილ არსს”, – ეს არის სიტყვები ზედმიწევნით ავტობიოგრაფიული რომანიდან “ნიღბის აღსარება” და ის თვითნაბადი ესთეტისა და მისტიფიკატორის იუკიო მისიმას ცხოვრების ერთგვარ გასაღებს გვაძლევს. ამ რომანის წყალობით ჩვენ ვიცით როგორი იყო წყნარი და საკუთარ თავში ჩაკეტილი ბიჭის სამყარო, რომლის უცნაურ ფანტაზიებშიც მუდმივად ფიგურირებდა ტკივილი, სისხლი და სიკვდილი. “საოცარ სიამოვნებას მანიჭებს იმის წარმოდგენა, რომ თითქოს ბრძოლაში ვიღუპები, ანდა მკვლელების მსხვერპლი ვხდები. ვიწვი ალისფერი სისხლის ხილვის სურვილით. ვიღაც წერს სიყვარულზე, რადგან ქალებში წარმატება არ აქვს, მე კი ვწერ რომანებს იმისთვის, რომ სასიკვდილო განაჩენი არ გამომიტანონ,”- წერდა 24 წლის მისიმა და უშედეგოდ ცდილობდა საკუთარი სული შიგ ჩასახლებული სიკვდილის დემონისგან გაენთავისუფლებინა.
27 წლის ასაკში მისიმას მოეჩვენა, რომ ეს მოახერხა და მის ბნელ, პირქუშ და კოშმარულ სამყაროში სინათლის სხივი შეიჭრა. 1952 წელს მისიმა პირველად მოგზაურობს მსოფლიოს გარშემო და საბერძნეთში ხვდება.

ბერძნულმა მითებმა, ანტიკურმა ღმერთებმა და ტიტანებმა მის სულში ნამდვილი გადატრიალება მოახდინა. მისიმა აღმოაჩენს, რომ მისთვის აქამდე მიუწვდომელი და უტოპიური თეორია სილამაზის უკვდავების შესახებ შესაძლოა სრულიად რეალური და განხორციელებადი აღმოჩნდეს და წერს რომანს “ტალღების ხმაური”. არასდროს მისიმას არ უწერია ასე სადად, ლაღად და პოეტურად ჯანსაღ, ადამიანურ გრძნობებზე, სინათლეზე, სიყვარულზე. მისიმას გმირები სრულ ჰარმონიაში არიან ზღვასთან, მზესთან, გარემომცველ სამყაროსთან..
შესაბამისად, მწერალი ახალმა იდეამ, ახალმა როლმა გაიტაცა. გადაწყვიტა შეექმნა ხელოვნების მშვენიერი ნაწარმოები და მშვენიერი გამხდარიყო თავადაც. პრინციპით “ან უნდა იყო ხელოვნების ნაწარმოები, ან უნდა გამოიყურებოდე, როგორც ხელოვნების ნაწარმოები” (ოსკარ უაილდი), მისიმა საკუთარი სხეულის სრულყოფას შეუდგა. ცურვის, კულტურიზმისა და განუწყვეტელი ფიზიკური ვარჯიშის წყალობით იუკიომ საკუთარი სუსტი და ავადმყოფური სხეულისგან სრულყოფილი ათლეტი –ხელოვნების ახალი ნაწარმოები გამოძერწა.
მაგრამ მასში სიკვდილის დემონმა მხოლოდ დროებით მიიძინა.

ბერძნულმა ეიფორიამ მალე გაიარა და მწერალმა იგრძნო, რომ ილუზიის მსხვერპლი აღმოჩნდა, რომ მშვენიერება უდაბნოს ქვიშასავით გაეპარა ხელიდან, რომ სილამაზისა და ყოველდღიურობის თანაარსებობა წარმოუდგენელია, და იუკიო მისიმა ახალ ესთეტიკურ მანიფესტს ქმნის. 1956 წელს დაწერილი “ოქროს ტაძარი” არა მხოლოდ მწერლის შედევრად, არამედ იაპონური და მსოფლიო ლიტერატურის ერთ-ერთ საუკეთესო ნაწარმოებად მიიჩნევა. ბუდისტური ეკლესიის შეშლილმა მსმენელმა კიოტოს უძველესი არქიტექტურული ძეგლი – კინკაკუძის ტაძარი დაწვა. მისიმა, რომელიც მიიჩნევდა, რომ აღსასრული მშვენიერებას კიდევ უფრო სრულყოფილს ხდის, ამ ფაქტმა შეძრა. სწორედ აქედან დაიბადა “ოქროს ტაძრის” შექმნის იდეა. რომანში სწორედ ეს კონფლიქტია ასახული, კონფლიქტი მარადიულსა და წარმავალს, დიადსა და მცირეს შორის. ეს არის ადამიანის მცდელობა იარსებოს სილამაზის გარეშე, გაანადგუროს, მოაშთოს, დაცალოს სამყარო წარმტაცისგან.

მისიმა საკუთარ გმირს ამ ამოცანის შესრულებას უადვილებს და მშვენიერებას ერთ კონკრეტულ ობიექტში ასხეულებს, აქცევს რა იდეალს საგნად. მხოლოდ სიკვდილის, ნგრევის იარაღით – ტაძრის გადაწვითა და გაცამტვერებით აღწევს რომანის გმირი მიძოგუტი მიზანს. მხოლოდ ამ გზით უახლოვდება, ეზიარება და ეუფლება სილამაზეს. “ნეტარ თრობას მანიჭებდა აზრი, რომ ერთ პატარა ნაპერწკალს, ალს შეეძლო ორივე გავენადგურებინეთ. ამ ტრაგიკული ცეცხლოვანი ბედისწერის ქვეშ ყოფნა საშუალებას მაძლევდა ტაძრისგან განუყოფლად, მის გვერდით, ერთ განზომილებაში მეარსება.”

მწერალი საკუთარ ნაწარმოებებში ყველაფერს სიკვდილის მსახვრალ ხელს უმორჩილებს. ნოველაში, სადაც მიშიმა ახალგაზრდა, ლამაზი წყვილის ერთობლივ თვითმკვლელობაზე მოგვითხრობს, სილამაზესთან ერთად სიყვარულსაც ასამარებს. მწერალი ჯერ ქალ-ვაჟის ვნებიანი სიყვარულის აქტს, ხოლო შემდეგ იაპონური სინძიუს – შეყვარებულ წყვილთა ორმაგი თვითმკვლელობის აქტს აღწერს, საბედისწერო ჯაჭვს კრავს და კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ მასთან ეროტიკა მჭიდროდაა გადაჯაჭვული ტკივილთან, სისხლთან, სიკვდილთან.

დღემდე საკამათოა მისიმას სექსუალური ორიენტაციის საკითხი. ქალი მისიმას შემოქმედებაში საოცრად სასურველი, მაგრამ მუდმივად ხელიდან გამსხლტარი რეალობის და მიუწვდომელი სილამაზის სიმბოლოა. ფიზიკური სიყვარული კი სევდიანი და უშედეგო მცდელობა ერთმანეთს შეუთავსოს მარადიული ტკბობისა და მოკვდავი ხორცის დაამების უბადრუკი აქტი.

ამგვარად, იაპონელი მწერლის ცხოვრების მკვლევართა ერთი ნაწილი მიიჩნევს, რომ მისიმა ქალებს გაურბოდა, მეორე ნაწილის აზრით კი ჰომოსექსუალისტური მოტივები წამყვანი მწერლის შემოქმედების მხოლოდ ადრეული პერიოდის ნაწარმოებებში გვხვდება, შემდგომში კი მან სრულებით შეცვალა ცხოვრების წესი. ასეა თუ ისე, მისიმა ერთნაირი წარმატებით სარგებლობდა ქალებშიც და მამაკაცებშიც და ის პირად ცხოვრებაშიც ისევე ოსტატურად ახერხებდა თამაშს, როგორც შემოქმედებაში, სადაც ერთმანეთთანაა გადაჯაჭვული უძველესი იაპონური ტრადიციები და ევროპული დეკადანსი.
“ოქროს ტაძრის” შემდეგ მისიმა ქმნის რომანებს “კიოკოს სახლი” და “სიკვდილი ზაფხულის შუაგულში”. ამ ნაწარმოებებში მწვერვალს აღწევს სიცივის, ნიჰილიზმის, მორალური ინდიფერენტიზმის და გამოფიტვა- გაუცხოების მოტივები.

რამდენიმე წლის შემდეგ კი მისიმა თითქოს სრულიად იცვლის მწერლურ და ცხოვრებისეულ პოზიციებს, წერს თავის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ მოთხრობას ”პატრიოტიზმი” და მონარქისტული იდეებით შეპყრობილი “ფარის საზოგადოებას” აარსებს.
ამავდროულად, იუკიო მისიმა საკუთარი როლების განსახიერებას უკვე რეალურ სცენაზე იწყებს. მისიმას თეატრი ეს არის განუმეორებელი, მაგიური შერწყმა ტრადიციულ, კლასიკურ ფორმებთან და მაშოკირებელ სიუჟეტებთან. მის პიესებში ყოველთვის ჭარბობს ეპატაჟური, პროვოკაციული ელემენტები.
მისიმას ყოველი ნაწარმოები ადამიანის სულის მდგომარეობის კვლევაა. პიესები “ჩემი მეგობარი ჰიტლერი” და “მადამ დე სადი” მისიმას ბოლო ესთეტიკური გასართობია. მის უკანასკნელ, საოცრად შთამბეჭდავ და წინააღმდეგობრივ ტეტრალოგიაში “სიჭარბის მორევი” კი კვლავ დომინირებს მწერლის “საფირმო” თემები – სილამაზე, ტანჯვა, ნიჰილიზმი.

თუ რამდენად ბევრს ნიშნავდა მისიმასთვის ეს ნაწარმოები, ისიც მოწმობს, რომ მწერალმა 25 ნოემბრის დღეს ერთდროულად დაუსვა წერტილი ტეტრალოგიასა და საკუთარ სიცოცხლეს..

იუკიო მისიმამ, რომელმაც 45 წლის ასაკში საოცრად ბევრი მოასწრო, დაწერა ორმოცი რომანი, თვრამეტი პიესა, ათობით მოთხრობების და ესეების კრებული, იყო კინოსა და თეატრის რეჟისორი, მსახიობი, სპორტსმენი, სიმფონიური ორკესტრის დირიჟორი, მფრინავი, მოგზაური და ფოტოხელოვანი, სიკვდილის ეფექტური წარმოდგენის წინ მრავალრიცხოვანი ნიღბების კოლექციიდან უკანასკნელი ამოირჩია და ავანსცენაზე როგორც შუასაკუნეების რაინდი, სამურაი და პატრიოტი გამოვიდა.
მოქმედება კი ასე განვითარდა: მისიმა ოთხ ახალგაზრდა თანამებრძოლთან ერთად ტოკიოს სამხედრო ბაზაზე შეიჭრა. ტერორისტებმა ბაზის ბარიკადირება და გენერლის მძევლად აყვანა მოახერხეს, რის შემდეგაც მწერალმა შენობის აივნიდან მიმართა გარნიზონის ოფიცრებს და კონსტიტუციის დაუმორჩილებლობისკენ მოუწოდა. შემდეგ ოთახში შებრუნდა და სამურაების ტრადიციის მიხედვით, საკუთარი სისხლით ლექსის წერას შეუდგა. შემდეგ გადამწყვეტი წამები დადგა. მან დაშნა ამოიღო, მთელი ძალით ჩაიცა სხეულში და მუცელი გამოიფატრა. რიტუალის თანახმად სეკუნდანტს თვითმკვლელისთვის ხმლით თავი უნდა მოეკვეთა.

25 წლის სტუდენტმა მორიტამ მასწავლებელს თავი მოკვეთა და რამდენიმე წუთის შემდეგ თავადაც გამოესალმა სიცოცხლეს.
მისიმასა და მისი თანამებრძოლის, მორიტას ორმაგი თვითმკვლელობა ერთგვარ ესთეტიკურ არტიფაქტად, თეატრალურ ფარსად და მწერლის უკანასკნელ ნაწარმოებად იქცა. მისიმა შეეცადა ერთმანეთთან შეერწყა ხელოვნება, როგორც აბსოლუტური ძალაუფლება და სიკვდილი, როგორც უკიდურესი ზღვარი, და ამგვარად შეექმნა ხმლისა და კალმის ჰარმონია.

მაგრამ მისიმა მხოლოდ “სიკვდილის ესთეტიკის” შემქმნელი არ იყო. მიშიმას, როგორც ხელოვანის ფენომენი ალბათ არ შედგებოდა, რომ არა მისი ბავშვური აღტაცება სიკვდილით ასეთ მაღალმხატვრულ გამომსახველობასა და ღრმა მეტაფიზიკურ ანალიზს არ დაქვემდებარებოდა. მისიმა არასდროს გამოსულა გამოსულა კაფკიანური წრიდან და ბოლომდე ერთგული დარჩა თეზისისა: “წერო, რათა მოკვდე. მოკვდე, რათა წერო.”

ჟურნალი „ფოკუსი“

კნუტ ჰამსუნი და „ზღაპრული ქვეყანა“

კნუტ ჰამსუნი მსოფლიო ლიტერატურის ბრწყინვალე წარმომადგენელი, ავტორი ყველასთვის ნაცნობი ნაწარმოებებისა „მისტერიები“, „შიმშილი“, „პანი“, „ვიქტორია“, „მიწის მადლი“, ვისზედაც თომას მანმა თქვა: „არასოდეს მიუნიჭებიათ ნობელის პრემია სხვა, ვინმე უფრო ღირსეულისთვის, ვიდრე კნუტ ჰამსუნია“ დაიბადა 1859 წლის 4 აგვისტოს ჩრდილოეთ ნორვეგიაში, სოფელ ჰამსუნდში ხელმოკლე გლეხის ოჯახში. ჰამსუნი მისი ფსევდონიმია, მწერალმა იგი აიღო სოფელ ჰამსუნდის სახელწოდებიდან. მწერლის ნამდვილი გვარია პედერსენი. ახალგაზრდა მწერალი ბედის საძებრად 1881 წელს მიემგზავრება ამერიკაში, სადაც ლუკმაპურის ძიებაში არაერთ პროფესიას იცვლის – იყო მტვირთავი, მიწისმთხრელი, ქვისმთლელი და სხვ. მოიარა ევროპის ქვეყნები, მეორედ მიემგზავრება ამერიკაში და 1886 წელს საბოლოოდ ბრუნდება სამშობლოში. 1918 წელს სამუდამოდ მკვიდრდება დაბა ნორჰოლდში. სადაც გარდაიცვალა კიდეც 1952 წლის 19 ნოემბერს.
1920 წელი განსაკუთრებით წარმატებული აღმოჩნდა ნორვეგიელი მწერლისთვის. ნობელის კომიტეტის გადაწყვეტილებით კნუტ ჰამსუნს ნობელის პრემია მიენიჭა.
კნუტ ჰამსუნის ნაწარმოებები ძალიან პოპულარული იყო რუსეთსა და საქართველოში. მაგრამ მას შემდეგ, რაც მწერალმა ღიად გამოხატა ნაციზმისადმი (ფაშისტური გემანიისადმი) მხარდაჭერა ჰამსუნის სახელსა და დიად წიგნებს საბჭოთა კავშირში ჩრდილი მიადგა და აიკრძალა. “ფაშისტურმა გერმანიამ 1941 წელს მოახდინა ნორვეგიის ოკუპაცია და იქ ჰიტლერმა თავის წარმომადგენლად დანიშნა კვისლინგი. კნუტ ჰამსუნი კმაყოფილებით შეხვდა სამშობლოს დამოუკიდებლობის გაუქმებას და კვისლინგთანაც მალე გამონახა საერთო ენა. კ. ჰამსუნის არაერთგზის კაპიტულიანტურ გამოსვლას გერმანიის დასაცავად მსოფლიო საზოგადოებრივი აზრი აღშფოთებით შეხვდა. 1941 წელს გაზეთი „პრავდა“ ასე გამოეხმაურა კ. ჰამსუნის იმ პერიოდის ერთ-ერთ სტატიას: „კნუტ ჰამსუნი ცოცხლად ლპება. ოსლო, 24 იანვარი (საკდესი). დღეს პრესის დირექტორატის, სატახტო ქალაქის ყველა გაზეთმა დაბეჭდა კნუტ ჰამსუნის ინტერვიუ. ჰამსუნმა განაცხადა: „ნუ მეკითხებით ნორვეგიაში არსებულ განწყობილებაზე. ამაზე პასუხს არ გაგცემთ. მე ყური მოვკარი, რომ ზოგიერთნი ძალზე უკმაყოფილონი არიან ნორვეგიაში გერმანული მმართველობით. ზოგ ჩვენთაგანს, ნორვეგიელს, სწადია გმირად იქცეს, ზოგს უნდა მოწამებრივი გვირგვინი დაიდგას. მე გავიგონე ამ ფსიქიატრზე (იგულისხმება ექიმი შარფენბეოგი), რომელიც გამოდის ჩვენი ახალი სახელმწიფოებრივი მმართველობის წინააღმდეგ, ამტკიცებს, თითქოს იგი არ შეესაბამება ნორვეგიის კონსტიტუტუციას. მაგრამ კანონი განა წინ უსწრებს ცხოვრებას? არა ცხოვრება ცვლის კანონებს. გავიხსენოთ 1905 წელი. მაშინაც იყვნენ გმირები, რომლებიც პროტესტს აცხადებდნენ მოვლენათა განვითარების წინააღმდეგ. მათი პროტესტები ყურად არ იღეს, ცხოვრება კი თავისი გზით მიდიოდა, საკითხების ზედაპირული განხილვა და შუა გზაზე შეჩერება არ შეეფერება ახალ გერმანიას. ჩვენ უნდა შევურიგდეთ ახალ ვითარებას. ეს არა მარტო ჭკვიანურია, არამედ ამაშია ერთადერთი ხსნა ნორვეგიისა“. შეეხო რა თანამედროვე ნორვეგიულ ხელოვნებას, ჰამსუნმა განაცხადა: „წინათ ჩვენგან მოითხოვდნენ, რომ გვეზრუნა მუშურ პოეზიაზე, რომ ჩვენ ყველანი კომუნისტები ვყოფილიყავით. თუ არ ეკუთვნი ამ ჯგუფს, მაშინ შენ მხურვალედ დაგიწყებენ ყურებას, გაგრიყავენ. მწერლებმა ბევრი მსხვერპლი გაიღეს, რომ თავიანთი პოზიციები არ დაეთმოთ. ამას წინათ აქ ხოტბას ასხამდნენ ორ ახალგაზრდა მხატვარს, რომ ისინი შესანიშნავად, კომუნისტურად ხატავენ, თანაც ამას აკეთებენ თითქოსდა პროლეტარიატის სასარგებლოდ. შეიძლება ეს მხატვრები დიდი შემოქმედნი გახდნენ, მაგრამ ამისთვის საჭიროა ბევრი მუშაობა. კეთილმოსურნეობითი აგიტაციური ლაყბობა ხელოვნებაზე ვერ გახდის მათ დიდ მხატვრებად. მე მოხარული ვარ აღვნიშნო, რომ ჩვენს ახალ ნორვეგიულ ხელოვნებაში ახლა შემიძლია ვიპოვო კვალი ჭაბუკური ოცნებებისა: მცირეოდენი რამ გაზაფხულის ღამეზე, მცირეოდენი ღმერთზე და მცირეოდენი შუბერტზე, პირველი შეხვედრის სიხარულზე, ზამბახებზე“(ა. გაწერელია; ჰამსუნი და საქართველო).
კნუტ ჰამსუნი ჰიტლერის ერთგული დარჩა მიუხედავად ფაშისტური გერმანიის დამარცხებისა, იგი სამშობლოს მოღალატედ იქნა აღიარებული და გასამართლებული. დიდი მწერალი ასაკმა იხსნა სამარცხვინო პატიმრობისაგან.
აღსანიშნავია, რომ დიდ ქართველ რეჟისორ კოტე მარჯანიშვილსა და ჰამსუნს პირადი და შემოქმედებითი ურთიერთობა აკავშირებდათ. ასევე ძალიან საინტერესოა ლადო ჯაფარიძის მოგონება კნუტ ჰამსუნზე: „1935 წელს გრიშამ (გრიგოლ ჯაფარიძე – ცნობილი ლიტერატორი) ხელი მოჰკიდა ჰამსუნის ერთ ერთი შედევრის “პან”-ის ქართულ ენაზე თარგმნას. ამასთან დაკავშირებით, ბოლოს და ბოლოს, გადაწყვიტა წერილი გაეგზავნა საყვარელი მწერლისათვის, რათა ახლა მაინც აესრულებინა თავისი დიდი ხნის სურვილი და მისწერა კიდეც.
გრიშამ მის მიერ რუსულად დაწერილი ბარათი თავის ერთ უნივერსიტეტელ მეგობარს გადაათარგმნინა გერმანულ ენაზე, მერე ლამაზი ხელით სუფთად გადაწერა და ფრთხილად ჩადო კონვერტში. წერილს თან „ვეფხისტყაოსნის” ახალი ეგზემპლარი დაურთო და ნორვეგიაში გაგზავნა.
გრიშას წერილი ასეთი იყო:
„უღრმესად პატივცემულო დიდო ხელოვანო ბატონო ჰამსუნ! თითქმის ყოველდღე მიხდება მე იმ სასტუმრო „ლონდონის” წინ გავლა, რომელშიც თქვენ გაგიტარებიათ რამდენიმე დღე თბილისში ყოფნის დროს და ყოველი გავლისას ცხოვლად წარმომიდგება ხოლმე თვალწინ მომენტები თქვენი დაუვიწყარი მხატვრული პერსონაჟების ცხოვრებიდან; ამ დროს მე ხშირად მეუფლება ხოლმე სურვილი გამოგეხმაუროთ აქედან და მოგაწოდოთ ჩემი უგულითადესი, გულიდან ამოღებული სალამი, დიდო ჰამსუნ – საყვარელთა შორის უსაყვარლესო პოეტო.
მინდა გაგახსენოთ თბილისი და საზოგადოდ საქართველო, რომელსაც თქვენ ჯერ კიდევ იმ დროს უყვარდით, როცა მისი ცის ქვეშ დაიარებოდით შორეული ნორვეგიიდან ჩამოსული ახალგაზრდა სტუმარი.
გულწრფელი სიყვარულის ნიშნად ამ წერილთან ერთად საჩუქრად გიგზავნით ქართველი კაცისათვის ყველაზე უფრო საყვარელ წიგნს – XII საუკუნის დიდი ქართველი პოეტის – რუსთაველის პოემას.
დავიწყე თქვენი რომანის „პან”-ის თარგმნა და ვითხოვ თქვენს ნებართვას ამ რომანისა და სხვა თქვენი ნაწერების თარგმნაზე, რომელთა შესრულება უახლოეს მომავალში მაქვს განზრახული. თქვენი რამდენიმე ნაწარმოები ახმაურდება საქართველოში, როგორც თქვენი პოეზიის ულამაზესი ნაწყვეტი და უძვირფასესი რელიქვია, აგრეთვე, როგორც თქვენი სალამი ჩვენს ძველ რაინდს – რუსთაველს, რომელიც საუკუნეებით დაშორებულია ჩვენგან.
მინდა მჯეროდეს, რომ მე და ჩემს მეგობრებს გვეღირსება სახსოვრად მივიღოთ თქვენი რომელიმე წიგნი ან პორტრეტი. მე მას წავიღებ სასტუმრო „ლონდონში” ან მოპირდაპირე ბაღში და გავახსენებ ოდესღაც თქვენი იქ ყოფნის დღეებს.
იცოცხლეთ დიდხანს და იყავით ჯანმრთელად, დიდო ჰამსუნ, და იმ მრავალმილიონიან თქვენს მკითხველთა შორის, რომელთაც უყვარხართ და ეყვარებით მუდამ მომავალშიც, საუკუნეების მანძილზე, გთხოვთ მიგულოთ მეც – თქვენი ერთგული პატივისმცემელი გრიგოლ ჯაფარიძე, რომელიც მოელის თქვენგან ჩემი წერილისა და წიგნის მიღების რაიმე დამადასტურებელ ნიშანს.
კავკასია. თბილისი. ორბელიანის ქუჩა, 36.
1935 წლის ნოემბერი.”
მალე გრიშამ ნორვეგიიდან ერთი მოზრდილი კონვერტი მიიღო და გულის ფანცქალით გახსნა. იგი მადლობის აღმნიშვნელი ოფიციალური წერილი ეგონა, როგორიც იციან ხოლმე დიდმა ადამიანებმა ასეთ შემთხვევაში, – და რა გახარებული და ფრთაშესხმული იყო, როცა კონვერტში მწერლის პორტრეტი აღმოჩნდა მისივე ავტოგრაფით.
ეს იყო კნუტ ჰამსუნის მიერ გერმანულ ენაზე დაწერილი და მარგალიტის მძივებად ასხმული სიტყვები:
„გრიგოლ ჯაფარიძეს მადლობით მისი უთავაზიანესი წერილისათვის, ნორჰელმი, 16 დეკემბერი, 1935, კნუტ ჰამსუნი”…
შორეული ქვეყნიდან მიღებული ძვირფასი ნობათი გრიშამ თავისი სურვილების კეთილ დაგვირგვინებად მიიჩნია.
გრიშას მიერ კნუტ ჰამსუნთან გაგზავნილი წერილი და „ვეფხისტყაოსანი”, ალბათ, გამოფენილი იქნება მწერლის მემორიალურ მუზეუმში ნორვეგიაში“.
საქართველოში სტუმრად არაერთი ცნობილი მწერალი ჩამოსულა, მათ შორის ნობელიანტებიც, მაგრამ ჰამსუნის ბადალი არცერთი. საქართველოზე და ქართველებზე ბევრ უცხოელს დაუწერია, მაგრამ დიდი მწერლის ჩანაწერები ერთიორად ფასეულია.
კნუტ ჰამსუნი რუსეთის გავლით შემოვიდა საქართველოში (იმყოფებოდა თბილისში, მცხეთასა და ბათუმში). მოგზაურობისას მიღებული შთაბეჭდილებების შედეგად შექმნა ორი ნაწარმოები – „ზღაპრული ქვეყანა“ და „დედოფალი თამარი“. ორივე ნაწარმოები 1903 წელს დანიასა და გერმანიაში გამოიცა.
„ზღაპრული ქვეყანა“ უცნაური ფორმისა და შინაარსის ნაწარმოებია, შეუძლებელია, იგი კონკრეტულ ჟანრს ან თემატიკას მივაკუთვნოთ. იგი დაუსრულებლად იშლება დროსა და სივრცეში: ერთმანეთს ერწყმის სათავგადასავლო, დეტექტიური, ავტობიოგრაფიული, ეთნოგრაფიული, ლიტერატურული ხაზი, რეალობა და ზღაპარი; ტურისტული ჩანაწერებისა და დღიურის „სქემატურ“ სტილს, არასრულ აღწერებს, მწერლის მოგონებები, ღრმა დაკვირვებები და უზადო ლირიზმი, პირადი განცდების, განწყობათა კონტრასტული გამა ენაცვლება. ყოველივე ეს ნაწარმოების წყვეტილ, იმპრესიონისტულ და კინემატოგრაფიულ სტილს განაპირობებს“ (ო. ჟღენტი. წინასიტყვაობა წიგნიდან: კ. ჰამსუნი, „განცდილი და ნაფიქრალი კავკასიაში“). კავკასიაში გამგზავრებამდე ჰამსუნი უამრავ მასალას გაცნობია ამ მხარის შესახებ. „სექტემბრის დამდეგია და აი, პეტერბურგში ვართ. გადავწყვიტე ვისარგებლო მთავრობის სტიპენდიით და კავკასიაში გავემგზავროთ (ჰამსუნი მეუღლე ბერგლოტ ბეხისთან ერთად მოგზაურობდა. ლ.ღ.), იქიდან სპარსეთსა და თურქეთში. ჩამოვედით ფინეთიდან, სადაც მთელი წელიწადი დავყავით“. ასე იწყება კნუტ ჰამსუნის ოდისეა. მწერალი აღფრთოვანებულია საქართველოს ბუნების მშვენიერებით „ვუყურებ ყაზბეგს, თავბრუ მეხვევა, თითქოს მოვწყდი მიწას, თითქოს მოვწყდი მიწას, თითქოს გრიგალმა ამიტაცა, წავედი მაღლა-მაღლა და ღმერთის პირისპირ აღმოვჩნდი“; „კავკასია, კავკასია! ტყუილად როდი ჩამოდიოდნენ აქ დიდი პოეტები. რუსი პოეტები ჩამოდიოდნენ შენთან და ეწაფებოდნენ შენს ცხოველმყოფელ წყაროს“. „ჩვენ თბილისს ვუახლოვდებით, გზა მდინარე მტკვრის ნაპირს მიჰყვება, მტკვარი კი დიდებული და ლამაზი მდინარეა“. „ეს ქვეყანა არც ერთ სხვა ქვეყანას არა ჰგავს, რომელსაც მე ვიცნო, და იმ გრძნობით ვარ შეპყრობილი, რომ მთელი სიცოცხლე სიამოვნებით ვიცხოვრებდი აქ“.
ჰამსუნი თბილისში ინკოგნიტოდ ჩამოვიდა და დაბინავდა სასტუმრო „ლონდონში“XX საუკუნის 90-იან წლებში, იგი არც ერთ თბილისელ ინტელიგენტს არ გასცნობია. მისთვის უცნობი დარჩნენ ჩვენი დედაქალაქის ინტელექტუალური ელიტის წარმომადგენელნი. სასტუმრო “ლონდონიდან” დროდადრო გასული მწერალი თბილისის ქუჩებში დახეტიალობდა. “იარმუკა”, “მაედანი”, ორთაჭალის ბაღები, მეჩეთი, ნარიყალა… “ქალაქს ვათვალიერებდით. მეგზურად არც მოლაყბე შვეიცარი წამოგვიყვანია და არც არავინ. ქალაქის ერთმა უბანმა ისე მოგვხიბლა, რომ მრავალჯერ ვეწვიეთ – ეს აზიური უბანია. ტფილისში არის სარკიანი ვიტრინები, კონკები, თეატრი-ვარიეტე, ბატონები და ქალბატონები, ევროპულად ჩაცმულ-დახურულნი, მაგრამ აზიური უბანი სხვა არის, აქაურ ქუჩებს, კაცმა რომ თქვას, ქუჩებს ვერ დაარქმევ: შესახვევი, ჩიხი, კიბე, ესაა და ეს” წერს თბილისის შესახებ ჰამსუნი. ჰამსუნისთვის თბილისი, მასში დასავლური კულტურის ელემენტების არსებობის მიუხედავად მაინც აზიური ქალაქია. მწერალი საუბრობს საქართველოს გეოპოლიტიკურ მდებარეობაზე, წარსულზე, დღევანდელობაზე, ისტორიულ ძეგლებზე, მთაწმინდაზე, მამა დავითის ეკლესიაზე, გრიბოედოვის ძეგლზე … რასაც ლოგიკურად მოსდევს ძალიან საინტერესო თხრობა რუსული ლიტერატურის კლასიკოსებზე: ტურგენევზე, დოსტოევსკიზე, ტოლსტოიზე. ცნობილი ფაქტია რომ ჰამსუნი არ ეპუებოდა დიდი მწერლების ავტორიტეტს და მათ შემოქმედებას „კრიტიკული თვალით“ უყურებდა. „რუსული ლიტერატურა საზოგადოდ უსაზღვრო და მრავალფეროვანია…ტურგენევის გმირები რბილი ხასიათის და მეტად სწორხაზოვანნი არიან, მთლად რუსებივით არ იქცევიან… ტურგენევი დიდი მოაზროვნე არ იყო, მაგრამ მკერდში კეთილი გული უძგერდა… როცა დოსტოევსკი ფილოსოფოსობას იწყებს, როგორც, მაგალითად, „ძმებ კარამაზოვებში“, თავ-გზას გიბნევს, ბევრს ლაპარაკობს და ყველაფერს ერთად ახვავებს. როცა თავის სტილს უბრუნდება, კვლავ შეუდარებელი ხდება…მე დარწმუნებული ვარ, რომ ტოლსტოის ფილოსოფიაზე უსუსური ფილოსოფიის მოძიება, ფრიად ძნელი საქმეა“.
რატომ უნდა წავიკითხოთ ჰამსუნი? პირველი ის ნობელიანტი მწერალია; მეორე – ჩვენს ქვეყანაში იყო და მასზე წიგნები დაწერა და მესამე, კნუტ ჰამსუნმა მისი უკვდავი ნაწარმოებების სახით დაგვიტოვა ფასდაუდებელი საგანძური რომლის არ წაკითხვაც დანაშაულია, ხოლო წაკითხვა სასჯელი.

ინტელიგენციისა და ბრბოს ფიზიკური ერთობა რეჟიმებს შობს

ვაგრძელებთ რუბრიკას – “წიგნები თედო სახოკიას სახელობის ხობის ცენტრალური ბიბლიოთეკიდან. მორიგი წიგნი, რომელზედაც ვისაუბრებთ არის მეოცე საუკუნის რუსული და მსოფლიო ლიტერატურის გამორჩეული წარმომადგენლის, მიხეილ ბულგაკოვის „ძაღლის გული“.
მიხეილ ბულგაკოვი (1891 – 1940) დიდი რუსი მწერალი, რომანისტი და დრამატურგი. დაიბადა ქალაქ კიევში რუსი მშობლების ოჯახში (მამა – აფანასი ბულგაკოვი, კიევის სასულიერო აკადემიის დოცენტი; დედა – ვარვარა პროკოვსკაია). 1916 წელს დაამთავრა კიევის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტი. რუსეთის სამოქალაქო ომის დროს იყო სამხედრო ექიმი. 1921 წლიდან დასახლდა მოსკოვში, სადაც დაიწყო აქტიური ლიტერატურული მოღვაწეობა.
მიხეილ ბულგაკოვი არასოდეს უჭერდა მხარს ბოლშევიკურ რევოლუციას. ბევრ თავის ლიტერატურულ ნაშრომში მძაფრი სატირის გამოყენებით დასცინოდა და აკრიტიკებდა არსებულ საბჭოთა რეჟიმს. ამიტომ საბჭოთა კავშირში 1930-იანი წლებიდან მისი ნაწარმოებების უმრავლესობა აიკრძალა, ან სულაც გამოუქვეყვებელი დარჩა ათწლეულების მანძილზე. ბულგაკოვი წლების მანძილზე უშედეგოდ ცდილობდა დაეტოვებინა საბჭოთა კავშირი.
1930-1936 წლებში მუშაობდა მოსკოვის სამხატრო აკადემიურ თეატრში რეჟისორის ასისტენტად. 1936 წლიდან დიდ თეატრში ლიბრეტისტად და თარჯიმნად.
გარდაიცვალა 1940 წელს თირკმელების დაავადებით.
1928 წელს ბულგაკოვი იმყოფებოდა საქართველოში. მოინახულა ქალაქები თბილისი და ბათუმი.
ბულგაკოვის პირველი ლიტერატურული ნაწარმოებები თარიღდება ადრეული 20-იან წელებით. (1925). სიცოცხლის ბოლო წლებში მუშაობდა რომანზე ”ოსტატი და მარგარიტა”.
ბულგაკოვის შემოქმედებაში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს „წითელი რეჟიმის“ თემას. ახალგამომცხვარი დიქტატურის კრიტიკითა და მძაფრი სატირითაა გამსჭვალული მოთხრობა „ძაღლის გული“, სადაც იშვიათი სიზუსტითაა დანახული რეჟიმის დაბადების რეალური მიზეზები და მომავალი. მოთხრობა, რომელიც 1927 წელს დაიწერა დღის სინათლე 60 წლის შემდეგ, 1987 წელს იხილა.
ლიტერატურათმცოდნეთა საყოველთაო აღიარებით მ. ბულგაკოვის მოთხრობა „ძაღლის გული” კლასიკური ლიტერატურული გროტესკია, ვინაიდან მისთვის დამახასიათებელია ყველა ის ნიშან-თვისება, რომელიც ნიშანდობლივია ლიტერატურული გროტესკის ჟანრისათვის. „ძაღლის გულში” უხვად არის წარმოდგენილი სატირული და ფანტასმაგორიული სურათები. მაგ., მოთხრობა იწყება ძაღლის აშკარად ფანტასმაგორიული შინაგანი მონოლოგით, რომელშიც იგი წყევლის 20-იანი წლების მოსკოვში თავის ძაღლურ ცხოვრებას. ამ მონოლოგში ყურადღებას იქცევს მოსკოვური ჭორების, საინტერესო წვრილმანების ცოდნა, დაკვირვების უნარი, სიტყვის ვირტუოზულობა. რა თქმა უნდა, ყველაფერ ამას ხედავს და წერს მწერალი მიხეილ ბულგაკოვი, მაგრამ გაწვდის ძაღლის მონოლოგის სახით, რაც, თავის მხრივ, ფანტასმაგორიას წარმოადგენს. მონოლოგში ძაღლი წარმოდგენილია ნიჭიერ, ენამწარე, იუმორის გრძნობით აღსავსე არსებად. იგი უთუოდ იწვევს თანაგრძნობასა და სიმპათიას. მაგრამ ისიც ფაქტია, რომ „ეს შეუძლებელია!” – სწორედ ეს არის ლიტერატურული გროტესკის უმთავრესი რომელიც, თავის მხრივ, ასევე გროტესკის ნიმუშს წარმოადგენს. მოთხრობაში მწერალი “აჩვევს” მკითხველს ინტელექტუალური თამაშის ფანტასმაგორიულ წესებს, რის შედეგადაც მას უკვე აღარ უკვირს გაადამიანებული „ევგრაფ ევგრაფის ძე შარიკოვის” შემდგომი ცხოვრება და თავგადასავლები. (http://www.spekali.tsu.ge/index.php/ge/article/viewArticle/3/29 აბსურდის პრობლემა ლიტერატურულ გროტესკში).
მოთხრობის მთავარი გმირი პროფესორი პრეობრაჟენსკი ატარებს მეტად უცნაურ ექსპერიმენტს-ოპერაციას ძაღლის თავის ტვინში გარდაცვლილი ლოთის – კლიმ ჩუგუნოვის ჰიპოფიზის ტრანსპლანტაციას. მიხეილ ბულგაკოვი, პროფესიით ექიმი, დეტალურად აღწერს ამ ოპერაციას, რათა მკითხველს სინამდვილის ილუზია შეუქმნას. ძაღლის გაადამიანურობის პროცესი აღწერილია პრეობრაჟენსკის თანაშემწის, ექიმ ბორმენტალის, დღიურში.
ოპერაციის შედეგად სამყაროს ახალი ქმნილება მოევლინა (რეალურად კი ახალი რეჟიმი ლ.ღ.) რომელშიც ძაღლური თვისებები ჯერ კიდევ მძლავრადაა და არაიშვიათად ავლენს მას. „როდის შეძლებთ, ეს ხულიგანი ადამიანად აქციოთ? ეკითხება პროფესორს თანაშემწე ბორმენტალი“. ბულგაკოვი ირიბად გვეუბნება, რომ 1917 წლის რევოლუციის შემოქმედნი ინტელიგენცია და ბრბო არის. რომელიც პროფესორ პრეობრაჟენსკისა და პროლეტარ-დილეტანტის შვონდერის სახით არიან წარმოდგენილი. 1917 წელს ინტელიგენციამ პროლეტართა თავის ტვინზე ჩაატარა ოპერაცია – რევოლუცია და მივიღეთ „საბჭოთა კომუნიზმი“, რომელიც შარიკოვის მსგავსად აგრესიული ბუნების მქონე პროლეტარია.
კვაზი ადამიანი შარიკოვი (მან გვარად ძაღლობისდროინდელი სახელი – თვისებები იმემკვიდრა), როგორც „ახალი ადამიანს“ და სრულფასოვან მოქალაქეს შეეფერება ითხოვს ქალაქში ჩაწერას. დოსტოევსკის მსგავსად ბულგაკოვიც გვეუბნება, რომ საბჭოთა რეჟიმი – კომუნიზმი არ არის რუსული ფენომენი, ის მხოლოდ ეხლა ფუძნდება მისთვის უცხო ნიადაგზე.
საბჭოთა რეჟიმის შექმნაში მონაწილეთა დიდი ნაწილი „წითლებმა“ გარკვეული პერიოდის შემდეგ მათთვის ჩვეული მეთოდებით- დახვრეტითა და გადასახლებით ჩამოიშორეს. მსგავსი შიში აწუხებთ პროფესორსა და მის თანაშემწე ბორმენტალს. თანაშემწე ამბობს, რომ მამამისი ვილნოში სასამართლოს გამომძიებელი ყოფილა, რაც საკმარისი მიზეზი იყო მისი რეპრესირებისათვის. მსგავს ბედქვეშაა პროფესორიც, რომლის მამაც საკათედრო ტაძრის დეკანოზი იყო.
პროფესორი და ასისტენტი ანუ ინტელიგენცია (ჯანსაღი და არა ფსევდო) გააცნობიერებს ახალი სისტემის სრულ სიმახინჯეს და მისგან მომდინარე საშიშროებას „შარიკოვს“ ისევ ქუჩის მაწანწალა ძაღლად აქცევს.
მწერალი მოთხრობაში განსაკუთრებით ხშირად იყენებს უარყოფით კონტექსტში წითელ ფერს და არაერთგზის პირდაპირ და ირიბად თქმულით ამხელს სისტემას. – „მინა ბზრიალ-ბზრიალით ჩამოიფშვნა, მოწითალო საზიზღარი სითხით სავსე მუცელგაბერილი ქილა თაროდან გადმოხტა, სითხემ იატაკი უმალ დაფარა და იქაურობა აამყრალა“.
ბულგაკოვი პროფესორის პირით ღიად ამბობს, რომ მას 1917 წლის 13 აპრილს კალოშები მოპარეს, რომელიც ახლა პროლეტარიატს აცვია. ამ შემთხვევაში მხატვრული დრო ემთხვევა ისტორიულ დროს – ბოლშევიკების ლიდერმა ვლადიმერ ლენინმა თავისი ნაშრომი “აპრილის თეზისები” 1917 წლის 7 აპრილს (სხვა ვერსიით 13 აპრილს) გამოაქვეყნა”. ამ 10-პუნქტიან დოკუმენტში, რომელიც შემდგომ ბოლშევიკური პარტიის სამოქმედო პროგრამად და რევოლუციისათვის სამზადისად გადაიქცა, საკვანძო პუნქტებად მასებთან ახსნა-განმარტებითი მუშაობა, არმიისა და პოლიციის ნეიტრალიზება და მთელი ხელისუფლების საბჭოებისათვის გადაცემა იყო დასახელებული.
ყოველი სისტემა, რომლის შექმნაშიც ინტელიგენცია და ბრბო (გასეტის გაგებით, ხალხის მასა რომელიც დამოუკიდებლად ვერ აზროვნებს, ღირებულებას ვერ ქმნის) ერთიანდება, როგორც წარსულმა დაგვანახა ხშირად საშიშ რეჟიმად ყალიბდება.
მოთხრობის ეკრანიზაცია: ფილმი http://www.imovies.ge/movies/3852

საჭიროა თუ არა ქრისტიანი ერკვეოდეს, უფრო მეტიც საფუძვლიანად იცოდეს ანტიკური და არა მხოლოდ ანტიკური ლიტერატურა და ფილოსოფია!?

წერილში ვისაუბრებთ დიდი ქრისტიანი ღვთისმეტყველის ბასილი დიდის ნაშრომზე – “ახალგაზრდებს იმის თაობაზე, როგორ მიიღონ სარგებლობა წარმართული მწერლობიდან”. სანამ უშუალოდ შევეხებოდეთ ბასილი დიდის სწავლებას ანტიკურ მწერლობაზე, უპრიანია გავეცნოთ საეკლესიო მწერლის ცხოვრების ძირითად მომენტებს, რომლებიც მის სწავლა-განათლებასთან იქნება დაკავშირებული.
ღირსი მამა ბასილი დიდი დაახლოებით 330 წელს დაიბადა კაბადოკიის დედაქალაქ კესარიაში. პირველდაწყებითი განათლება მამის ხელმძღვანელობით მიიღო, შემდეგ კი საუკეთესო მასწავლებლებთან სწავლობდა კაბადოკიის კესარიაში. წმიდანმა აქ ყველა აღტაცებაში მოიყვანა. გრიგოლ ნაზიანზელი წერდა: „რიტორი იყო რიტორთა შორის უწინარეს საფილოსოფოსოჲსა სწავლისა. და, უზეშთაესიცა ვთქუ, მღვდელ იყო ქრისტიანეთაჲ”. კესარიიდან ბასილი ეწვია კონსტანტინეპოლს და რიტორიკას სწავლობდა ცნობილ ლიბანიოსთან. თავისი განათლება მომავალმა ეპისკოპოსმა გააგრძელა ტრადიციული ფილოსოფიური სკოლებით მდიდარ ქალაქ ათენში. ათენში ღირსი ბასილი დაუმეგობრდა გრიგოლ ღვთისმეტყველს. მათმა მეგობრობამ მთელი ცხოვრების მანძილზე გასტანა. ოცდახუთი წლის ასაკში გახდა ადვოკატი და რიტორიკის მასწავლებელი, მაგრამ მალე ღვთის სიყვარულით აღსავსე განერიდა ამსოფლიურ საზრუნავებს და მონაზვნური ცხოვრების გზას დაადგა.
როცა იმპერიის ხელისუფლების სათავეში არიანელი იმპერატორი ვალენტი (364-378) მოვიდა, მართლმადიდებლობას მძიმე ხანა დაუდგა. მოსალოდნელი დიდი ბრძოლის წინ ეპისკოპოს ევსევის თხოვნით, ბასილი სასწრაფოდ დაბრუნდა კესარიაში. ამ დროიდან მოყოლებული, ეკლესიის მართვა-გამგეობა ფაქტიურად ბასილი დიდის ხელში გადავიდა. იგი ყოველდღიურად წარმოთქვამდა ქადაგებებს, ხშირად დღეში ორჯერ – დილასა და საღამოს. ამ ხანებში შექმნა მან საღვთო ლიტურღიის ტიპიკონი, აგრეთვე საუბრები „ექუსთა დღეთათვის”, ისაიას წინასწარმეტყველების 16 თავის და ფსალმუნების განმარტებები, მონაზვნური ცხოვრების წესების მეორე კრებული – „ასკეტიკონი” (ეფრემ მცირის თარგმანით – „სამოღვაწეო წიგნი”) და 3 წიგნი არიანელი მოძღვრის ევნომიურსის წინააღმდეგ .
379 წლის 1 იანვარს 49 წლის ღირსი მამა გარდაიცვალა. ეკლესიის ეს უდიდესი მამა მიცვალებისთანავე წმიდანად შერაცხეს.
ბასილი დიდის ლიტერატურული მემკვიდრეობის უდიდესი ნაწილი დიდი ქართველი მთარგმნელების მიერ თარგმნილია ქართულ ენაზე.
თქვენც, მეც ხშირად მოგვისმენია ქრისტიანს რად უნდა არაქრისტიანული ლიტერატურის სწავლა-წაკითხვა. შწორედ ამ თემას ეხება მეოთხე საუკუნის საეკლესიო მწერლის ეს ნაშრომი. სადაც ნათლადაა ნათქვამი და სწავლების სახით გადმოცემული თუ, რატომ უნდა წაიკითხონ ქრისტიანებმა წარმართი ავტორები. ეკლესიის სწავლების კვალად ბასილი დიდი არ უარყოფს ანტიკური ლიტერატურის მნიშვნელობას და მასში კეთილი მარცვლების არსებობას: “ნუ გაიკვირვებთ, თუკი თქვენ, რომელნიც მასწავლებელთან ყოველ დღე დადიხართ და ურთიერთობას ძველი დროის გამოჩენილ კაცებთან მათ მიერ დატოვებულ თხზულებათა მეშვეობით ამყარებთ, გეტყვით, რომ, ჩემი მხრივ, მათთან რაღაც უფრო სასარგებლო ვიპოვე. სწორედ ამის შესახებ მინდა გირჩიოთ: სახელდობრ, საჭირო არაა საჭე თქვენი აზროვნებისა, ვითარცა ხომალდისა, ერთხელ და სამუდამოდ ამ კაცებს გადასცეთ და საითკენაც არ უნდა წაგიყვანოთ, გაჰყვეთ; არამედ, მიიღებთ რა მათგან იმას, რაც სასარგებლოა, ისიც უნდა იცოდეთ, რა უგულებელყოთ, ხოლო რა არის ეს სასარგებლო და რა უგულებელსაყოფი”. გარეშე სწავლულების შესწავლის აუცილებლობაზე საუბრის შემდეგ ეკლესიის მოძღვარი აყალიბებს კრიტერიუმს იმის შესახებ, თუ რა არის სასარგებლო და რა განსაგდები და სად გადის ზღვარი მათ შორის. წმ. ბასილის სწავლებით მისაღებია ის, რაც შეეწევა ქრისტიანს სხვა ცხოვრებისათვის მზადებაში: “არც სახელგანთქმულობა წინაპრებისა, არც სიძლიერე, სილამაზე და სიდიდე სხეულისა, არც პატივის მოხვეჭა ყოველთა კაცთაგან, არც ეს სამეფო და არც კიდევ სხვა რამ, რასაც კაცობრივ საქმედ იტყვიან, არა თუ დიდად, არამედ სასურველობის ღირსადაც კი არ მიგვაჩნია და მზერას იმათ კი არ ვაპყრობთ, რომელთაც ეს ყოველივე აქვთ, არამედ სასოებას უფრო შორეულზე ვამყარებთ და ყველაფერს ვაკეთებთ, რათა სხვა ცხოვრებისათვის მოვემზადოთ. ამიტომაც ვამბობთ, რომ ის უნდა შევიყვაროთ, რაც ამაში შეგვეწევა და ყოველი ღონით მას უნდა მივსდიოთ, ხოლო ის, რაც ამისთვის არ გამოგვადგება, ვითარცა სრულიად უფასური, უგულებელვყოთ”.
კაბადოკიელი ღვთისმეტყველი ასევე საუბრობს იმაზე თუ რა მნიშვნელობა აქვს ანტიკურ მწერლობას ქრისტიანული მოძღვრების შესწავლით დაინტერესებული ახალგაზრდებისათვის. ბასილის თქმით სანამ ახალგაზრდები წმინდა წერილის ღრმად წვდომას შეძლებენ, უმჯობესია სულიერი თვალის საწვრთნელად თუ წარმართ ავტორებს გაეცნობიან: “ამ ცხოვრებისაკენ, რაღა თქმა უნდა ჩვენ წმინდა წერილს მივყავართ, რომელიც საიდუმლოთა საშუალებით გვზრდის; მაგრამ, ვიდრე ასაკის გამო, მისი ღრმა აზრის წვდომას შევძლებდეთ, გარკვეული დროის განმავლობაში სულიერ თვალს წინასწარ, ვითარცა აჩრდილებითა და სარკეებით, მათგან არც თუ ძალიან დაშორებული თხზულებებითაც ვწვრთნით, ვბაძავთ რა ამ დროს სამხედრო წყობაში დახელოვნებისათვის მოვარჯიშეებს. ისინი ხელებისა და ფეხების მოქნილი მოძრაობით გამოცდილებას იძენენ და ამ სპორტული თამაშისაგან მიღებულ სარგებელს ნამდვილ ბრძოლებში იყენებენ”; “უმჯობესი იქნება პოეტების თხზულებებიდან ის ადგილები შევიწყნაროთ, სადაც მათ სათნოება შეაქეს ან ბოროტება გაკიცხეს. რადგან, ვითარცა ყველა სხვა დანარჩენი ყვავილების მხოლოდ სურნელებითა და ფერადოვნებით ტკბება, ხოლო ფუტკრებს მათგან თაფლის მიღებაც ხელეწიფებათ, ასევე ამ შემთხვევაშიც, ვინც ამ თხზულებებში არა მხოლოდ ტკბობისა და სიამოვნების მიღებას გამოედევნება, მათგან რამდენადმე სულისთვის სასარგებლოსაც დაიუნჯებს. ამიტომ, ყოველმხრივ უნდა დავემსგავსოთ რა ფუტკრებს, ეს თხზულებებიც უნდა შევისწავლოთ. არც ფუტკარი მიეახლება ხომ თანაბრად ყველა ყვავილს, და იმათგანაც, რომლებზეც ჯდება, ყოველივეს წაღებას კი არ ცდილობს, არამედ იმას იღებს, რაც საქმისათვის გამოადგება, ხოლო დანარჩენს ხელუხლებლად ტოვებს. ასევე ჩვენც, უკეთუ კეთილგონიერები ვართ, ამოვკრებთ რა ამ თხზულებებიდან იმას, რაც ჩვენთვის დამახასიათებელია და ჭეშმარიტად გვენათესავება, დანარჩენს გვერდს ვუვლით. ვითარცა ვარდის ბუჩქიდან ყვავილის მოწყვეტისას ეკლებს თავს ვარიდებთ, ასევე ამ თხზულებებიდანაც იმას, რაც სასარგებლოა ვიძენთ, ხოლო ვნების მომტანისაგან თავს ვიცავთ. ამიტომ ყოველი მეცნიერება თავიდანვე უნდა განვიხილოთ და დორიული ანდაზის მიხედვით – ქვა გავუსწირით თოკს, ჩვენი მიზნის შესაბამისად გამოვიყენოთ”.
ბასილი დიდი საეკლესიო მწერალთა შორის გამორჩეულია იმითაც, რომ ძალიან ღრმად იყო განსწავლული ანტიკური მწერლობაში. ამის ნათელი დადასტურებაა განხილულ ნაშრომში წმ. ბასილი დიდის მიერ მოხმობილი ციტატები ანტიკური მწერლობის ნიმუშებიდან. ბასილიასახელებს ისეთ ცნობილ ავტორებს, როგორებიც არიან: ჰესიოდე, ბერძენი ეპოსის პოეტი (VIII-VII ს. ძვ. წ.), ჰომეროსი, სოლონი, ათენელი პოეტი (VII-VI ძვ. წ.); თეოგნიდე, მეგარელი პოეტი (VI ს. Vს.); სოფისტი პროდიკე კეოსელი; ევრიპიდე; პლატონი; პლუტარქე; ევკლიდე; რომაელი მწერალი ავლუს გელიუსი; კლინიასი პითაგორას მოწაფე; დიოგენე; არქილოქე და სხვები.
დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ყოველი ქრისტიანის მოვალეობაა გულისხმიერად შეისწავლოს და სარგებელი ჰპოვოს ანტიკური მწერლობის საუკეთესო ნიმუშებში.
მათთვის, ვისაც ჩემ მიერ განხილული ბასილი დიდის ნაშრომის წაკითხვა სურს. http://library.church.ge/index.php?option=com_content&id=453%3A2011-11-03-19-21-59&catid=42%3A2010-01-18-18-08-42&Itemid=60&lang=en

ავტორი: გლეხი ზუბელი

ლიტერატურა და მოსწავლეები

ქალაქ ხობის ცენტრალური ბიბლიოთეკის მკითხველი მოსწავლეების ლიტერატურული გემოვნებისა და პოპულარული ავტორების გამოვლენის მიზნით ჩავატარეთ გამოკითხვა, რომელიც მოიცავდა ერთადერთ შეკითხვას: თქვენთვის საყვარელი მწერლების გამორჩეული ნაწარმოებები, გამოკითხვაში 35 მოსწავლემ მიიღო მონაწილეობა. გამოკითხულთა 40%-ს მოსწონს დათო ტურაშვილის “ჯინსების თაობა”; 35%-ს ნოდარ დუმბაძის მოთხრობები.
უცხოელი ავტორებიდან ყველაზე პოპულარული როულინგის “ჰარი პოტერი” აღმოჩნდა – 30%. მეორე ადგილზე გავიდა მეიერის “ბინდი”, ხოლო მესამეზე შარლოტა ბრონტეს “ჯეინ ეარი”.

კულტურა ყველას და არავის

მეოცე საუკუნის დიდი ესპანელი მოაზროვნე ხოსე ორტეგა ი გასეტი (1883-1955) თავის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ნაშრომში “ხელოვნების დეჰუმანიზაცია” ამბობს: “ხელოვნება ყველასათვის კი არაა, მხოლოდ ადამიანთა ძალზე მცირერიცხოვანი კატეგორიისთვისაა განკუთვნილი. ეს ადამიანები, შესაძლოა სხვებზე უფრო მნიშვნელოვანიც არიან, მაგრამ აშკარად არ გვანან დანარჩენებს”.
ვისაც მსგავს თემებზე გიფიქრიათ მივყვეთ გასეტის აზრის მდინარებას და სიღრმისეულად გავაანალიზოთ რატომ გვექცევა ასე “ მკაცრად” ჩვენ, კულტურულ და ხელოვნების მოყვარულ ხალხს.
1. ხელოვნება ყველასთვის არ არის განკუთვნილი.
2. ხელოვნება მხოლოდ ადამიანთა მცირერიცხოვანი ნაწილისთვისაა განკუთვნილი და ეს ადამიანები საზოგადოებრიობის უმრავლესობაზე უმნიშვნელოვანესიც არიან მრავალნი არიან ჩინებულ და მცირედნი რჩეულ .
რატომ არ არის ხელოვნება ყველასათვის. Gგანა ყველას არ მიუწვდება ხელი წაიკითხოს მსოფლიო ლიტერატურის შედევრები, ეწვიოს სამხატვრო გალერეებს, დაესწროს სპექტაკლებს და ა.შ. განა თითქმის ყველანი კულტურისა და ხელოვნების წიაღში არ ვიმყოფებით. გასეტის აზრით ხელოვნება ასე მარტივად ვერ ახდენს ადამიანზე სასიკეთო გავლენას. კი ბატონო ვუყურებთ და ვკითხულობთ, მაგრამ რაღაცას ვაკლებთ. “ადამიანთა უმრავლესობისთვის ესთეტიკური ტკბობა, არსებითად არ განსხვავდება იმ განცდებისაგან, რომლებიც განუყრელად თან ახლავს მათ (ჩვენს ლ.ღ.) ყოველდღიურ ყოფას. Gგანსხვავება მხოლოდ უმნიშვნელო, მეორეხარისხოვან წვრილმანებშია…. . . საბოლოო ანგარიშით საგანი, ობიექტი, რომლისკენაც მიმართულია ხელოვნება და, ამასთან მისი დანარჩენი ატრიბუტებიც, – ადამიანთა უმრავლესობისთვის იგივეა რაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში – ადამიანები და მათი ვნებები. ამიტომ ხელოვნებას ისინი უწოდებენ ამ საშუალებათა ერთობლიობას, რომელთა მეშვეობითაც მიიღწევა მათი კონტაქტი ყოველივე იმასთან, რაც საინტერესოა ჩვენს ცხოვრებაში. ამნაირ მაყურებლებს შეუძლიათ მხოლოდ იმდენად დაუშვან წმინდა მხატვრული ფორმები, ირეალურობა და ფანტასია, რამდენადაც ეს ფორმები არ არღვევენ ადამიანთა სახეებისა თუ კაცთა ბედ-იღბლის მათთვის ჩვეულ აღქმას”.
”ამას ვერ დავეთანხმებით” რადგან ჩვენ მაინც ყველაზე მეტად გვიყვარს და ვიცით ხელოვნება, ეს ჩვენ არ გვეხება ეს სხვაზე თქვა გასეტმა.
მაგრამ ჩვენს ყოველდღიურობაზე დაკვირვება სულ სხვა სურათს გვიხატავს –გასეტისეულს. sაბაზრო ეკონომიკის პირობებში მედია-მარკეტინგის მარტივი ჭეშმარიტებაა საეთერო დროის საუკეთესო ნაწილი ეთმობა იმ გადაცემებს, რომლებსაც ხალხის უმრავლესობას აინტერესებს ანუ ხალხი დამკვეთია ხოლო ტელევიზია შემსრულებელი. ბა ვნახოთ რა ხდება ამ მხრივ ქართულ ტელესივრცეში. ჯერ გადის ყველასათვის განკუთვნილი “ჩემი ცოლის დაქალები”, ხოლო შემდეგ ინტელექტუალური თამაში. შესანიშნავი რადიოგადაცემა “წიგნები “ დაიხურა სპონსორის ვერ მოძიების გამო. აბა მოდით ვნახოთ რამდენი ბობოლა სპონსორი ჰყავს “შოუებს”. არადა ტელევიზიის მაჯისცემა არ ტყუის, ის ზედმიწევნით გრძნობს თუ რა უნდა ხალხს. აშკარაა, რომ თურქული სერიალები უმჯობესია გადიოდეს ტელევიზიით, ვიდრე ხალხი ისმენდეს “გიჟ” დონ კიხოტზე და “იდიოტ” მიშკინზე “აბსურდულ” საუბარს.
გასაგებია, რომ მცირერიცხოვანნი არიანნ, ხშირად დაჩაგრულნი, შეურაცხყოფილნი და გარიყულნი, მაგრამ სწორედ ასეთ ადამიანებს აკისრიათ ფარულად საზოგადოების სწორი გზით განვითარების მეჩირაღდნის ფუნქცია- “ეს ადამიანები შესაძლოა სხვებზე უფრო მნიშვნელოვანიც არიან” (გასეტი). ასეთი პიროვნებების მიმართ საზოგადოება მტრულადაა განწყობილი, არ უყვართ რადგან ისინი ჩვენ გვამხელენ, ჩვენს თავს გვაჩვენებენ ისეთს როგორიც ვართ ჭეშმარიტად. გავიხსენოთ სოკრატე, ბერძენთა სინდისი, რომელიც მხილებულმა საზოგადოებამ გაასამართლა და სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა.
Eეს პროცესი შეუქცევადია და მანამ იქნება სანამ ეს სამყარო იარსებებს, რადგან ეს ჩვენი ბუნებრივი მდგომარეობაა.
რა ვქნათ! ძნელი საპასუხოა. ალბათ -მეტი წავიკითხოთ ძველი, ახალი და უახლესი ლიტერატურა და “ყველაფერი კარგად იქნება”.
P.S
“მეზობელ” ქალაქში გამართულ ცონცერტს, სადაც არც ერთი სიმღერა ცოცხლად არ შეუსრულებიათ 700 მაყურებელი, ხოლო ვაჟა-ფშაველას პოეზიისადმი მიძღვნილ საღამოს 32 ადამიანი ესწრებოდა.

ჩემს სოფელში (ახალი ხიბულა) არსებული მიცვალებულის დატირების წეს-ჩვეულებანი

მიცვალებულის დატირების (გასვენების) ცერემონიალი (ონგარუ) თეატრალური სანახაობისათვის დამახასიათებელი ნიშნებით ხასიათდება. სადაც ყველას თავისი როლი აქვს და ერთიანი წეს-ჩვეულებებით განსაზღვრულ კანონზომიერებას ექვემდებარება.
ამ წერილში მინდა გესაუბროთ სოფელ ახალ ხიბულაში დაცული (არსებული) ტრადიციების მიხედვით გამართულ მიცვალებულის დატირების ცერემონიაზე. რომლის საილუსტრაციოდ მოხმობილი იქნება ფაქტები, მაგალითები როგორც წერილის ავტორის მიერ უშუალოდ ნანახი, ასევე “ძველების” მიერ მონათხრობი.
აქ მოთხრობილი წეს-ჩვეულებების ნაწილი უცნაურობით ხასიათდება, მაგრამ ყველაფერს თავისი, ხშირ შემთხვევაში საკმაოდ რაციონალური ახსნა აქვს.
როცა გარდაიცვალება ადამიანი ოჯახის უფროსი ქალი (რა თქმა უნდა თუ ძალა და უნარი შესწევს) კივილით (შეცხადება) სამეზობლოს ამცნობს, რომ ვიღაც გარდაიცვალა.კივილის ხმაზე უმალ მოდიან მეზობლები და თითქმის ყველა კითხულობს – რა მოხდა?, ვინ მოკვდა?. მიცვალებულს ძალიან სწრაფად გარდაცვალების ადგილიდან გადაასვენებენ დიდ ოთახში. უკვე მეორე დღიდანვე იწყება სახლის დალაგებისა და ეზოს მოწესრიგებისათვის საჭირო ღონისძიებების გატარება.
იმისათვის, რომ რიტუალი ორგანიზებულად ჩატარდეს ოჯახის უფროსი ერთ-ერთ მეზობელს ავალებს, რომ გაუძღვეს მიცვალებულის გასვენებასთან დაკავშირებულ საქმეებს. ამ ადამიანს –დუდ კოჩი ჰქვია. დუდკოჩი ქალებიდან ნიშნავს ერთ ქალბატონს, რომელიც არის ორგანიზატორის დამხმარე (ოსურ კათაშ უნჩაში – ქალებისათვის დავალებული საქმეებთან დაკავშირებით.). გასვენების დღის (რიცხვის) – ორშაბათს “ვაშინერს” დანიშვნის შემდეგ მეზობლების დახმარებით ეწყობა სეფა. იმის გამო, რომ ოჯახს თავიდან აცილდეს “ზედმეტი” ხარჯი, ორგანიზატორი- “დუდკოჩი” კონსულტაციას გადის გამოცდილ მეზობლებთან (ჩვენთან მაგ. ო. ღვინჯილიას იშვიათი სიზუსტით შეუძლია გითხრათ 500 კაცს ზამთარში რამდენი კილოგრამი თევზი და ყველი დასჭირდება). იბეჭდება ნეკროლოგი (ღურაშ ქაღარდი) , რომელსაც ოჯახის დავალებით ნათესავებს გადასცემდა სპეციალურად შერჩეული პირი (მაგინაფალი). სევე ნეკროლოგები გამოიკვრება ხალხისათვის თვალსაჩინო ადგილას (კოჩიშ ოშაყარეს). დღეს “მაგინაფალის” ფუნქცია მობილურმა ტელეფონმა იტვირთა.
Oმესაფლავეობის მსურველი ადამიანები თვითონ გამოთქვამენ სურვილს ამის (მესაფლავეობის-მესაფლე) შესახებ. არსებობს ერთი ნიუანსი- მესაფლავეთა რიცხვი კენტი უნდა იყოს და ერთი მაინც ოჯახის მოგვარე. მესაფლაავეები განსაკუთრებული პატივით სარგებლობენ და იქნება ეს მკლავისგახსნა ( კილეგანწყუმუ), ორმოცი (ჟარნეჩი) თუ წლისთავი (წარმოწანა) ამ დღეების აღსანიშნი სუფრის მასშტაბის მიუხედავად აუცილებელ სტუმართა რიცხვში არიან. თითქმის ყოველთვის მესაფლავეები 40 დღის განმავლობაში წვერ ატარებენ. ასევე განსაკუთრებული პატივით სარგებლობს მიცვალებულის გამპატიოსნებელი –ადამიანი, რომელიც პარსავს, აცმევს და ა. შ. მიცვალებულს.
ჩვენში მიცვალებულს ღამეებს უთევენ (სერიშ ტახუა), მაგრამ ცოტას თუ ესმის ამ რიტუალის ღრმა ქრისტიანული საფუძვლები. ამ ჩვეულების გენეზისი ასეთია:როცა ქრისტიანული აზროვნება განსაზღვრავდა ხიბულელი კაცის ცხოვრების წესს, მიცვალებულს ღამეს იმიტომ უთევდნენ, რომ მისი სულის მოსახსენიებლად ფსალმუნები ეკითხათ. შემცირდა რწმენა – პირდაპირპროპორციულად აისახა რიტუალიზე; ათევენ ღამეს, მაგრამ რატომ არავინ იცის. ხშირად უსაქმურობისგან ბანქოსაც თამაშობდნენ და ღვინოს სვამდნენ. დღეს ძველი ქრისტიანული ტრადიცია პირვანდელ სახეს ნელ-ნელა იბრუნებს. ანუ ტრადიციამ შეინარჩუნა ფორმა მაგრამ შეიცვალა თავდაპირველი მნიშვნელობა.
განსაკუთრებული რიტუალია კუბოს (ჭკუდი) შემოტანა მიცვალებულის ოჯახში (ჩემი ვარაუდია, რომ სიმბოლურად განასახიერებს მაცხოვრის 3 დღეს საფლავში და აღდგომის იმედს). კუბო მოაქვთ გასვენების წინა ღამეს (როგორც წესი ღამის 12 საათზე), ამ დროს მიცვალებულის ოთახი იცლება ადამიანებისაგან და შეაქვთ კუბო (რომელშიც ხდება მიცვალებულის ჩასვენება), რომელსაც ტირილით და მოთქმით (თვალუა) მიჰყვება ჭირისუფალი და მეზობლები. აქ არ შევეხებით სხვა მრავალ წესს, რომლებზედაც სხვა წერილში გვექნება საუბარი.
გასვენების დღეს ორგანიზატორი სეფაში მიმდინარე პროცესების უკეთ წარმართვის მიზნით ნიშნავს –მაგიდის უფროსს (სტოლიშ უჩაშის), რომელსაც ევალება სუფრის ოპერატიულად გაშლა და ალაგება. ორგანიზატორი ასევე ნიშნავს ერთ ან ორ ადამიანს (მინმანგარაფალი), რომლებიც აკონტროლებენ სამძიმარზე მოსული ხალხის გადაადგილების პროცესს და ასევე აწვდიან ინფორმაციას სუფრის უფროსს თუ რამდენ სტუმარს უნდა გაუმასპინძლდნენ. თუ სტუმარი ძალიან საპატივცემლოა მას სპეციალურად თამადას მიუჩენენ (ქიმურჩქინანა).
დასასრულს მინდა მოგითხროთ ჩვენში არსებული რამდენიმე წეს-ჩვეულების შესახებ (არ შევეხებით კუბოს სამჯერ დატრიალებისა და კუბოსთვის “ფეხებისა და ხელების მომტვრევის” ტრადიციას).
თუ ერთი წლის განმავლობაში მიყოლებით ცოლ-ქმარი გარდაიცვლება სახლის წინ მდგარ ხეს ჭრიან;
გასვენებიდან მობრუნებული ადამიანი შინ სხვისი ეზოს გავლით არ უნდა დაბრუნდეს;
თუ ოჯახის რძალი ორსულადაა მას და მის მეუღლეს ეკრძალებათ კარს იქით
მიცვალებულის გაცილება. ღადგან სიცოცხლის მომლოდინენი არიან, ხოლო მიცვალებული საიქიოს მიდის;
მიცვალებულის ოჯახის რძლის დედას ეკრძალება ყვავილებით გასვენებაში მოსვლა (გიმოჭყუდურიაო);
ბაბუაჩემის ნათქვამიდან ვიცი, რომ იყვნენ ქალები, რომლებიც მათთვის უცნობ მიცვალებულს ისე დაიტირებდნენ, თითქოს საკუთარ შვილის ტიროდნენ. ამ ქალებს მათი გამორჩეული ხმისა და სიტყვის გამო ქირაობდნენ. თურმე მათ მოთქმაზე “ქვაც” კი ატირდებოდაო.
სხვა მრავალი წეს-ჩვეულების შესახებ მაქვს ინფორმაცია, რომლებიც სათანადო დამუშავების შემდეგ იხილავს დღის შუქს.
ვისაც მსგავს საკითხებზე გაგაჩნიათ ინფორმაცია მომწერეთ – levanigvinjilia@gmail.com

ალბერ კამიუს დაბადებიდან 100 წელი შესრულდა

7 ნოემბერს მსოფლიო ლიტერატურის ერთ-ერთი უთვალსაჩინოესი წარმომადგენლის ალბერ კამიუს (საფრანგეთი) დაბადებიდან 100 წელი შესრულდა.
გიყვარდეს კლასიკური ლიტერატურა და არ გქონდეს წაკითხული კამიუ წარმოუდგენელია. Gიყვარდეს წიგნი და არ მოგწონდეს კამიუ აბსურდულია. ქართულ ენაზე კამიუს ყველა მნიშვნელოვანი ნაწარმოები (შავი ჭირი, უცხო, სიზიფის მითი, დაცემა) თარგმნილია. ხობელ ლიტერატურის მოყვარულთ, ვისაც საკუთარ ბიბლიოთეკაში კამიუ არ მოეპოვება შეუძლიათ ისარგებლონ ქ. ხობის ცენტრალურ ბიბლიოთეკაში დაცული წიგნადი ფონდით (შავი ჭირი, კალიგულა, დაცემა, გადასახლება და სამეფო).
კამიუს შემოქმედება მრავალფეროვანი და მეტად ღრმაა. ამ წერილის მიზანი კამიუს შემოქმედების ზედაპირული მიმოხილვაც კი არ არის; მხოლოდ ბიძგის მიმცემია მკითხველისთვის.
კამიუს პერსონაჟები რადიკალურად განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან. მსურს ორიოდე სიტყვა მოგახსენოთ “შავი ჭირის” ერთ-ერთ პერსონაჟზე-მღვდელ პანელუზე.
ალჟირის ქალაქ ორანს 194. (წელი სიმბოლურია) წელს დიდი უბედურება დაატყდა თავს- შავი ჭირი. შენის გავრცელება მოსახლეობას პირველად მკვდარი ვირთხების მეშვეობით ემცნო, რომლებითაც მოფენილი იყო ქალაქი. პიდემიამ მრავალი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. შენის წინააღმდეგ დაუღალავად იბრძვის ექიმი ბერნარ რიე (სიზიფის სიმბოლოს რეალიზაცია), რომელსაც სხვებთან ერთად გარკვეული “ცვლილებების” შემდეგ მხარში უდგება მღვდელი, რომლის მსოფლმხედველობა ძირეულად განსხვავდება რიეს შეხედულებებისაგან სიკვდილ-სიცოცხლეზე.
ჩვენ შეგვიძლია პანელუს მაგალითზე აზრი მივადევნოთ ადამიანის სულისა და გონების მეტამორფოზას , რაც გამოწვეულია სიკვდილ-სიცოცხლესთან უშუალო შეჯახებით.
ეპიდემიის გავრცელების შემდეგ პანელუ ეკლესიის ამბიონიდან მორიგ ქადაგებას წარმოთქვამს: ძმებო, უბედურება გეწვიათ (და არა გვეწვია), თქვენ ეს დაიმსახურეთ (თქვენ და არა ჩვენ. ბავშვის ტანჯვის ნახვის შემდეგ თქვენ შეიცვლება ჩვენით); :აქ ისტორიაში, ეს უბედურება პირველად მოგვევლინა, რათა ღვთის მგმობელი დაესაჯა, ფარაონი ეურჩებოდა უფლის ნებას-სურვილს და შავმა ჭირმა იგი მუხლებზე დააჩოქა…”. პანელუს სიტყვები მეტად მკაცრია, ის ყველა ცოდვილს შავი ჭირით ემუქრება, ხოლო ქრისტიანულ თანაგრძნობაზე ერთი სიტყვაც კი არ დასცდენია. მისი მორალი პასიურ ქრისტიანობას ქადაგებს-მხოლოდ დათმენა და არა ქმედება. მისი სიტყვების ეფექტის გასაძლიერებლას ეკლესიის ისტორიიდან აბისინიელთა მაგალითიც მოჰყავს, სადაც ჯანმრთელი აბისინიელები შავი ჭირით შეპყრობილებს ეხუტებოდნენ, რათა თვითონაც დაავადებულიყვნენ და ტკივილის დათმენის გზით ამაღლებულიყვნენ.
მამა პანელუ “თავისი” თვალებით ნახავს სიკვდილთან მებრძოლ ბავშვს, რომელიც სენმა სარეცელს მიაჯაჭვა და ამბობს “ღმერთო გადაარჩინე ეს ბავშვი”. ამ “შეჯახებას” ამაოდ არ ჩაუვლია, ნელ-ნელა ლღობას იწყებს უმოქმედობის “სიკერპე”. ამის შემდეგ, სანიტარულ რაზმში შედის და არ შორდება ჰოსპიტლებსა და უბნებს, სადაც შავი ჭირი ბობოქრობს.
მეორე ქადაგებაში მღვდლის ტონი შეცვლილია, უფრო მოსიყვარულეა და დაცლილია ფანატიზმისთვის დამახასიათებელი უკიდურესობებისაგან – “ძმანო ჩემნო, ღვთის სიყვარული ერთობ ძნელი სიყვარულია. იგი საკუთარი თავის დავიწყებასა და დამდაბლებას მოითხოვს. მაგრამ მას ძალუძს, განაქარვოს ბავშვის ტანჯვა და სიკვდილი………. . . აი, ის ძნელი გაკვეთილი, თქვენთან ერთად მეც რომ უნდა ვიტვირთო”.
მღვდელი პანელუ შავი ჭირით ავადდება (აბსურდის ფილოსოფიის ელემენტი), მაგრამ უარს ამბობს ექიმის დახმარებაზე და კვდება.
კამიუ “აბსურდის ფილოსოფიის” გამორჩეული წარმომადგენელია და მღვდლის გონების “სტენოგრამის” უკეთ გასაგებად რამდენიმე ციტატას მოვიყვან კამიუს ფილოსოფიური ნაწარმოებიდან – “სიზიფის მითი”. “ მხოლოდ ერთი მნიშვნელოვანი ფილოსოფიური პრობლემა არსებობს: თვითმკვლელობა. Gგადაწყვიტო, ეს ცხოვრება ღირს თუ არა იმად, რომ ბოლომდე გალიო, იგივეა, რაც ძირითად ფილოსოფიურ კითხვას გასცე პასუხი”; “მე ვთვლი, რომ საჭირბოროტო საკითხებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი ცხოვრების აზრია”; ადამიანსა და მის ცხოვრებას შორის, მსახიობსა და მის დეკორაციას შორის წამოჭრილი ეს განხეთქილება არის სწორედ აბსურდის გრძნობა”.
კვდება, კვდება ადამიანი, მაგრამ “შავი ჭირის ბაცილა არასოდეს კვდება და არც არასოდეს ქრება, რომ მას შეუძლია ათეულობით წელი ეძინოს ავეჯსა თუ თეთრეულში, მოთმინებით იცადოს ოთახებში…. . . და იქნებ, ერთი დღეც დადგეს, როცა ადამიანთა საუბედუროდ (რიეს პოზიცია) თუ მათ ჭკუის სასწავლებლად (პანელუს პოზიცია), შავი ჭირი კვლავ გამოაღვიძებს ვირთხებს და სასიკვდილოდ გამოაგზავნის ბედნიერ ქალაქში”.

წიგნი ცრემლიანი თაობის ისტორიაზე და არა მხოლოდ………

ცოტა ხნის წინ წიგნის მაღაზიის თაროებზე გამოჩნდა ღირებული წიგნი გემოვნებიანი მკითხველისათვის – გოგი გვახარიას ცრემლიანი სათვალე. ქართულ სინამდვილეში იშვიათია წიგნი, სადაც მსოფლიო კინემატოგრაფიისა და მხატვრული ლიტერატურის შესახებ მონათხრობი ასე ორგანულად იყოს შერწყმული; რომლის ფონზეც XX საუკუნის საქართველოს ისტორიის მნიშვნელოვანი პერიოდი სიღრმისეულადაა გაანალიზებული.
“ამ ორმა ხატმა – ეკრანმა და მაყურებელმა – მთელი ჩემი ცხოვრების წესზე, “პირად ისტორიაზე”, ე. ი. ბიოგრაფიაზე იმოქმედა… ჩემი სათვალე ხშირად ილაქებოდა ხოლმე ცრემლით – ხან კინოგმირები მატირებდნენ, ხანაც ცოცხალი ადამიანები – რეალური ცხოვრება, რომელიც ჩემს თაობას მძიმე და მართლაც სატირალი გვქონდა.
ამ ცრემლის ისტორია თაობის ისტორიაა – იმ თაობისა, რომელიც ხრუშჩოვის გადაყენებისა და “ოტტეპელის” დასრულების შემდეგ მივიდა სკოლაში, ბრეჟნევის ეპოქაში ისწავლა და “პერე­სტროიკის” ხანაში დაიწყო მუშაობა… მერე კი დაიშალა, დანაწევ­რდა – სამოქალაქო ომით, აფხაზეთით, ქვეყნიდან გაქცევით, კულტურის დანგრევითა და კულტურის ნაცვლად ფსევდოკულტურით, ნარცისების ბაღნარის აშენებით.
კინოს მოყვარულები ცნობილი “ვუაიერისტები” რომ არიან, ამას უკვე თავად აღიარებენ. ჩვენ ყურება უფრო გვიყვარს, ვიდრე ცხოვრება; დაკვირვება, ცქერა და თვალთვალი მთელ ქვეყანას გვირჩევნია; ჩვენ თითქოს არა ვართ ამქვეყანაზე, არ ვმონაწილეობთ ისტორიულ პროცესებში. მხოლოდ ვაკვირდებით… და ვითომ რატომ არ უნდა მოინდომოს კაცმა, დაწეროს ერთი წიგნი მაინც იმაზე, რაც ნახა და რასაც დააკვირდა?!” (გოგი გვახარია).
ასე რომ ამ წიგნის წამკითხველს წინ დიდი ინტელექტუალური სიამოვნება ელის.

Hello world!

Welcome to WordPress.com. After you read this, you should delete and write your own post, with a new title above. Or hit Add New on the left (of the admin dashboard) to start a fresh post.

Here are some suggestions for your first post.

1. You can find new ideas for what to blog about by reading the Daily Post.
2. Add PressThis to your browser. It creates a new blog post for you about any interesting  page you read on the web.
3. Make some changes to this page, and then hit preview on the right. You can always preview any post or edit it before you share it to the world.